Bạn có thể tưởng tượng một cuộc cách mạng công nghệ lại được khởi xướng trên một đỉnh núi phủ tuyết trắng không? Đây không phải là tình tiết của một bộ phim khoa học viễn tưởng, mà là câu chuyện có thật về sự ra đời của Tuyên ngôn Agile – bản tuyên ngôn đã làm thay đổi hoàn toàn cách thức phát triển phần mềm và sau này lan rộng sang nhiều lĩnh vực khác. Hãy cùng tôi khám phá hành trình thú vị này!
Khi Waterfall Trở Thành Thác Nước… Chảy Ngược
Trong những năm 1990, khi Internet bùng nổ và công nghệ thông tin phát triển như vũ bão, ngành công nghiệp phần mềm cũng đang trải qua những thay đổi mạnh mẽ. Tuy nhiên, có một điều dường như vẫn bất động trong cơn sóng đổi thay này – đó chính là phương pháp phát triển phần mềm theo mô hình “Waterfall” (Thác nước)
Waterfall là gì? Đơn giản thôi! Tưởng tượng bạn đang xây một căn nhà. Bạn vẽ bản thiết kế chi tiết, mua toàn bộ vật liệu, rồi bắt đầu xây từ móng lên mái. Nếu giữa chừng khách hàng muốn thêm một cửa sổ? Ồ, thật tệ! Bạn phải vẽ lại thiết kế, thậm chí phá bỏ một phần công trình. Đó chính là cách Waterfall hoạt động trong phát triển phần mềm
Với Waterfall, mọi yêu cầu phải được xác định từ đầu, thiết kế phải hoàn chỉnh, và việc xây dựng phải tuân theo kế hoạch cứng nhắc đã định sẵn. Khi thị trường thay đổi chóng mặt, khi khách hàng thường xuyên điều chỉnh nhu cầu, Waterfall giống như một chiếc áo giáp sắt trong thời đại cần sự linh hoạt
Quá trình phát triển theo Waterfall như việc lên kế hoạch cho một chuyến đi dài mà không mang theo bản đồ, và không được phép hỏi đường!
Cuộc Gặp Gỡ Định Mệnh Trên Đỉnh Tuyết
Vào những ngày lạnh giá của tháng 2 năm 2001 (cụ thể là từ ngày 11 đến 13/2), một sự kiện kỳ lạ đã diễn ra tại khu nghỉ dưỡng trượt tuyết Snowbird, ngoại ô thành phố Salt Lake, bang Utah, Hoa Kỳ.
17 chuyên gia phát triển phần mềm – những người đến từ các trường phái tư duy khác nhau và thậm chí là đối thủ cạnh tranh của nhau – đã quyết định gặp nhau để… trượt tuyết, thư giãn, và thảo luận về tương lai của ngành công nghiệp phần mềm.
Alistair Cockburn, một trong những người tham dự, từng nói rằng: “Tôi không tin rằng nhóm agile này có thể đồng ý với nhau về bất kỳ điều gì thực chất”. Nhưng điều kỳ diệu đã xảy ra!
Không ai chắc chắn cuộc họp sẽ đi đến đâu, nhưng tất cả đều chia sẻ một niềm tin mạnh mẽ: phương pháp phát triển phần mềm mới cần phải gọn nhẹ hơn, linh hoạt hơn so với cách làm truyền thống.
Người ta vẫn kể lại rằng, giữa những lúc nghỉ ngơi sau khi trượt tuyết, nhóm 17 người này đã thảo luận sôi nổi và cuối cùng tìm ra điểm chung giữa các phương pháp phát triển phần mềm mới mà họ đang theo đuổi.
Tuyên Ngôn Agile: Bản Tuyên Ngôn Lịch Sử
Kết quả của cuộc gặp gỡ định mệnh này là “Tuyên ngôn về Phát triển Phần mềm Linh hoạt” (Manifesto for Agile Software Development), hay còn gọi là Tuyên ngôn Agile.
Bản tuyên ngôn này rất ngắn gọn – chỉ có 4 giá trị cốt lõi – nhưng đã tạo ra một làn sóng cách mạng trong ngành phát triển phần mềm:
- Cá nhân và tương tác hơn là quy trình và công cụ
- Phần mềm hoạt động tốt hơn là tài liệu đầy đủ
- Hợp tác với khách hàng hơn là đàm phán hợp đồng
- Phản hồi với thay đổi hơn là làm theo kế hoạch
Điều thú vị là họ không nói “chỉ coi trọng những điều bên trái và loại bỏ những điều bên phải”. Họ nói: “Mặc dù những điều bên phải có giá trị, nhưng chúng tôi coi trọng những điều bên trái hơn”. Thật khéo léo phải không?
Nhóm “17 Người Tuyết” – Ai Là Ai?
Nhóm 17 chuyên gia này, tự gọi mình là “Agile Alliance”, bao gồm những cái tên nổi tiếng trong ngành phát triển phần mềm như Kent Beck, Martin Fowler, Ken Schwaber, Jeff Sutherland và nhiều người khác.
Họ đến từ các trường phái tư duy khác nhau như Extreme Programming (XP), Scrum, DSDM, Adaptive Software Development, Crystal, Feature-Driven Development, Pragmatic Programming…
Như Bob Martin đã nói đùa khi kết thúc cuộc họp hai ngày: ông cảm thấy đặc quyền khi được làm việc với một nhóm người có cùng một bộ giá trị tương thích. Đây có lẽ là lý do tại sao dù đến từ nhiều nền tảng khác nhau, họ vẫn có thể đồng thuận về một tuyên ngôn chung.
12 Nguyên Tắc Agile: Từ Triết Lý Đến Thực Tiễn
Bên cạnh 4 giá trị cốt lõi, nhóm Agile Alliance còn phát triển 12 nguyên tắc để giúp các đội ngũ phát triển hiểu rõ hơn và áp dụng Agile vào thực tế. Đây chính là cầu nối giữa triết lý và thực hành:
- Ưu tiên cao nhất là làm hài lòng khách hàng thông qua việc bàn giao phần mềm/sản phẩm có giá trị trong thời gian sớm và liên tục.
- Sẵn sàng cho những thay đổi – thậm chí những thay đổi này xuất hiện muộn. Quy trình Agile khai thác sự thay đổi này nhằm gia tăng tính cạnh tranh cho khách hàng.
- Cung cấp phần mềm hoạt động trong thời gian ngắn, từ một vài tuần đến một vài tháng, với ưu tiên cho khoảng thời gian ngắn hơn.
- Khách hàng và đội phát triển phải làm việc cùng nhau hàng ngày trong suốt dự án.
- Xây dựng dự án xoay quanh những cá nhân có động lực. Tạo cho họ môi trường và sự hỗ trợ cần thiết, tin tưởng họ để hoàn thành công việc.
- Phương pháp hiệu quả nhất để truyền đạt thông tin đến và trong đội phát triển là giao tiếp trực tiếp mặt đối mặt.
- Phần mềm hoạt động được là thước đo chính của tiến độ.
- Quy trình Agile thúc đẩy phát triển bền vững. Các nhà tài trợ, các nhà phát triển và người dùng nên duy trì được nhịp độ liên tục vô hạn định.
- Liên tục quan tâm đến kỹ thuật xuất sắc và thiết kế tốt nâng cao tính linh hoạt.
- Đơn giản hóa – nghệ thuật tối đa hóa lượng công việc không phải làm – là điều cần thiết.
- Kiến trúc, yêu cầu và thiết kế tốt nhất nảy sinh từ các nhóm tự tổ chức.
- Đội ngũ thường xuyên xem xét cách làm việc để trở nên hiệu quả hơn, sau đó điều chỉnh hành vi cho phù hợp.
Agile Sau 2001: Từ “Kẻ Nổi Loạn” Đến “Tiêu Chuẩn Mới”
Sau khi Tuyên ngôn Agile ra đời, ngành công nghiệp phần mềm đã chứng kiến một sự thay đổi mạnh mẽ. Từ một phương pháp “nổi loạn”, Agile đã trở thành tiêu chuẩn trong phát triển phần mềm.
Theo khảo sát của hãng nghiên cứu thị trường Forrester, mức độ phổ biến của Agile hiện đang ở mức cao nhất, và gấp nhiều lần so với các phương pháp truyền thống như Waterfall hay CMMi.
Thậm chí, Agile đã vượt ra khỏi khu vực truyền thống của mình là phát triển phần mềm để đóng góp sự thay đổi trong cách thức làm việc, quản lý, sản xuất ở các ngành khác như sản xuất, dịch vụ, sales, marketing, giáo dục…
Các công ty lớn như Spotify, eBay, Twitter, Walmart và nhiều tập đoàn khác như Lockheed Martin, ExxonMobil, Verizon đều đã áp dụng Agile vào quy trình làm việc của mình.
Kết Luận: Bài Học Từ Snowbird
Câu chuyện về Tuyên ngôn Agile không chỉ là câu chuyện về phát triển phần mềm. Đó còn là câu chuyện về cách 17 cá nhân với các quan điểm khác nhau có thể tìm ra điểm chung và tạo ra một tuyên ngôn đơn giản nhưng mạnh mẽ đến mức thay đổi cả một ngành công nghiệp.
Có lẽ đây chính là bài học lớn nhất từ Snowbird: đôi khi, để tạo ra sự thay đổi lớn, bạn không cần những tuyên bố phức tạp hay những hệ thống quy tắc rườm rà. Bạn chỉ cần những giá trị đúng đắn, một tầm nhìn chung, và sự sẵn lòng thích ứng với thay đổi.
Như Martin Fowler, một trong những người tham gia, đã nói đùa: lo lắng duy nhất của ông về thuật ngữ “agile” là nhiều người Mỹ không biết cách phát âm từ này. Nhưng rõ ràng, điều đó đã không cản trở Agile trở thành một trong những từ được nhắc đến nhiều nhất trong ngành công nghệ phần mềm suốt hai thập kỷ qua.
Phụ Lục: Tuyên Ngôn Agile và 12 Nguyên Tắc
Tuyên Ngôn Agile (Agile Manifesto)
Chúng tôi đang khám phá những cách tốt hơn để phát triển phần mềm bằng cách thực hiện và giúp đỡ người khác thực hiện. Qua công việc này, chúng tôi đã đi đến nhận thức rằng:
- Cá nhân và tương tác hơn là quy trình và công cụ
- Phần mềm hoạt động tốt hơn là tài liệu đầy đủ
- Hợp tác với khách hàng hơn là đàm phán hợp đồng
- Phản hồi với thay đổi hơn là làm theo kế hoạch
Tức là, trong khi những điều bên phải có giá trị, chúng tôi coi trọng những điều bên trái hơn.
12 Nguyên Tắc Agile (Agile Principles)
- Ưu tiên cao nhất của chúng tôi là làm hài lòng khách hàng thông qua việc bàn giao sớm và liên tục phần mềm có giá trị.
- Chào đón những yêu cầu thay đổi, thậm chí muộn trong quá trình phát triển. Quy trình Agile tận dụng sự thay đổi vì lợi thế cạnh tranh của khách hàng.
- Thường xuyên bàn giao phần mềm chạy được, từ vài tuần đến vài tháng, với ưu tiên cho khoảng thời gian ngắn hơn.
- Nhà kinh doanh và nhà phát triển phải làm việc cùng nhau hàng ngày trong suốt dự án.
- Xây dựng dự án xoay quanh những cá nhân có động lực. Cung cấp cho họ môi trường và sự hỗ trợ cần thiết, và tin tưởng họ sẽ hoàn thành công việc.
- Phương pháp hiệu quả nhất để truyền đạt thông tin đến và trong đội phát triển là giao tiếp trực tiếp mặt đối mặt.
- Phần mềm chạy được là thước đo chính của tiến độ.
- Quy trình Agile thúc đẩy phát triển bền vững. Các nhà tài trợ, nhà phát triển, và người dùng nên duy trì được nhịp độ liên tục vô hạn định.
- Liên tục chú ý đến kỹ thuật xuất sắc và thiết kế tốt nâng cao tính linh hoạt.
- Đơn giản hóa – nghệ thuật tối đa hóa lượng công việc không phải làm – là điều cần thiết.
- Kiến trúc, yêu cầu và thiết kế tốt nhất nảy sinh từ các nhóm tự tổ chức.
- Định kỳ, đội ngũ suy ngẫm về cách trở nên hiệu quả hơn, sau đó điều chỉnh và thay đổi hành vi cho phù hợp.
