IKIGAI: Bí mật sống ý nghĩa của người Nhật

Ikigai là gì?

Ikigai (生き甲斐) là một khái niệm sâu sắc của người Nhật, được dịch nôm na là “lý do để sống” hay “lý do để bạn thức dậy mỗi sáng”. Từ này ghép bởi “iki” (sống, sự sống) và “gai” (giá trị, lợi ích), chỉ bất cứ điều gì mang lại ý nghĩa, động lực, niềm vui cho cuộc đời bạn. Đó có thể là đam mê, công việc, sở thích, gia đình, hay thậm chí là những điều rất nhỏ bé hàng ngày.

Ikigai không phải là một “chân lý vĩ đại” hay mục tiêu hoành tráng mà ai cũng phải tìm ra. Đối với người Nhật, ikigai có thể đơn giản là niềm vui khi chăm sóc cây cảnh, trò chuyện với bạn bè, hay cống hiến cho cộng đồng. Ikigai là “hạnh phúc của việc luôn bận rộn”, là cảm giác mãn nguyện khi được sống đúng với giá trị của mình.

Lịch sử và nguồn gốc của Ikigai

Khái niệm ikigai xuất hiện từ thời Heian (794–1185), thời kỳ hoàng kim của văn hóa Nhật Bản. Từ “gai” bắt nguồn từ trò chơi “kai-awase” của giới quý tộc, trong đó những chiếc vỏ sò quý hiếm tượng trưng cho giá trị và ý nghĩa đặc biệt. Đến thế kỷ 20, nhà tâm lý học Mieko Kamiya đã nghiên cứu sâu về ikigai, nhấn mạnh đây là nguồn động lực sống và là chìa khóa cho sức khỏe tinh thần.

Ikigai trong đời sống hiện đại

Ở Nhật, ikigai không chỉ là triết lý sống mà còn là bí quyết trường thọ. Người dân Okinawa – nơi có tuổi thọ trung bình cao nhất thế giới – luôn duy trì ikigai bằng cách làm việc, vận động, duy trì các mối quan hệ bạn bè (moai), và tìm thấy niềm vui trong từng việc nhỏ mỗi ngày. Họ không nghỉ hưu theo kiểu “về vườn”, mà tiếp tục làm những gì mình yêu thích cho tới cuối đời.

Bốn thành tố của Ikigai

Ikigai thường được minh họa bằng một sơ đồ giao thoa bốn vòng tròn, thể hiện sự giao thoa giữa:

• Điều bạn yêu thích (Passion)
• Điều bạn làm giỏi (Vocation)
• Điều thế giới cần (Mission)
• Điều bạn có thể được trả công (Profession)

Điểm giao nhau của bốn yếu tố này chính là ikigai – nơi bạn tìm thấy ý nghĩa, động lực và sự viên mãn thực sự.

Nếu chỉ có một hoặc hai yếu tố, bạn có thể cảm thấy vui nhưng chưa đủ viên mãn. Chỉ khi tất cả giao thoa, ikigai mới thực sự trọn vẹn.

Ikigai không chỉ là nghề nghiệp

Một điểm khác biệt lớn: Ikigai không nhất thiết phải là công việc hay sự nghiệp. Đối với nhiều người Nhật, ikigai có thể là chăm sóc vườn cây, nuôi dạy con cái, nấu ăn, hay đơn giản là trò chuyện với hàng xóm. Ikigai chính là “niềm vui của những điều nhỏ bé” – một tách trà ngon, một buổi sáng bình yên, một khoảnh khắc sáng tạo.

Lợi ích của Ikigai

Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng những người có ikigai sống lâu hơn, khỏe mạnh hơn và hạnh phúc hơn. Họ ít mắc các bệnh tim mạch, có sức khỏe tâm thần tốt, và cảm thấy đời sống có ý nghĩa.

Ikigai trong các ví dụ thực tế

Ikigai không chỉ là lý thuyết mà còn được thể hiện sống động qua nhiều tấm gương nổi tiếng và bình dị:

• Steve Jobs: Đam mê thiết kế, tài năng công nghệ, đáp ứng nhu cầu toàn cầu, và xây dựng Apple – ikigai của ông là sáng tạo ra sản phẩm thay đổi thế giới.
• Malala Yousafzai: Đấu tranh cho giáo dục nữ sinh – đam mê, sứ mệnh, kỹ năng diễn thuyết và đóng góp xã hội đã tạo nên ikigai của cô.
• Maria – Chủ quán cà phê cộng đồng: Từ bỏ công việc văn phòng để mở quán cà phê gắn kết cộng đồng, hỗ trợ nông dân địa phương – ikigai là tạo ra giá trị cho xã hội và sống với đam mê.
• Akio – Đầu bếp sushi: Bỏ nghề tài chính để theo đuổi nghệ thuật sushi, truyền cảm hứng về sự kiên nhẫn và tôn trọng tự nhiên – ikigai là lan tỏa giá trị văn hóa và niềm vui sáng tạo.
• Người già Okinawa: Tiếp tục làm vườn, chơi nhạc, tham gia nhóm bạn già (moai) mỗi ngày – ikigai là duy trì kết nối cộng đồng và niềm vui sống.

Làm sao để tìm ra Ikigai của riêng bạn?

Tìm ra ikigai là hành trình cá nhân, không có công thức chung cho tất cả. Một số gợi ý thực tiễn:

1. Tự hỏi bản thân: Điều gì khiến bạn vui vẻ, hứng khởi mỗi ngày? Bạn làm tốt điều gì? Xã hội cần gì từ bạn? Bạn có thể sống bằng điều đó không?
2. Trải nghiệm và thử nghiệm: Đừng ngại thử nhiều lĩnh vực, công việc, sở thích để khám phá bản thân.
3. Ghi nhật ký cảm xúc: Ghi lại những khoảnh khắc bạn cảm thấy hạnh phúc, hào hứng và ý nghĩa.
4. Chia sẻ và kết nối: Hỏi ý kiến bạn bè, gia đình hoặc những người truyền cảm hứng cho bạn.
5. Kiên trì và linh hoạt: Ikigai có thể thay đổi theo từng giai đoạn cuộc đời. Hãy linh hoạt và không ngừng tìm kiếm.

5 trụ cột Ikigai theo Ken Mogi

Neuroscientist Ken Mogi đề xuất 5 trụ cột để sống theo ikigai:

1. Bắt đầu từ những điều nhỏ nhất
2. Giải phóng bản thân khỏi áp lực xã hội
3. Hài hòa và bền vững
4. Tận hưởng niềm vui từ những điều nhỏ bé
5. Sống trọn vẹn trong hiện tại

Kết luận

Ikigai là triết lý sống giúp người Nhật – và cả thế giới – tìm thấy ý nghĩa, động lực và niềm vui trong từng ngày. Đó không phải là đích đến, mà là hành trình khám phá bản thân, cống hiến, và tận hưởng từng khoảnh khắc.
Dù bạn là ai, làm gì, ở đâu, ai cũng có thể tìm thấy ikigai của riêng mình – từ những điều lớn lao đến những niềm vui rất đỗi bình dị.

“Một khi bạn tìm thấy ikigai, hãy nuôi dưỡng nó mỗi ngày – vì đó chính là bí mật của một cuộc sống dài lâu và hạnh phúc.

Ikigai không phải là phép màu, mà là nghệ thuật sống ý nghĩa – cho chính bạn và cho cả thế giới quanh bạn.