Nếu bạn từng làm việc trong ngành phần mềm, chắc chắn đã nghe thấy câu “Agile is Dead”. Nghe như một lời nguyền, một bản cáo phó, hoặc một cú troll cực mạnh dành cho những ai từng say mê Agile. Nhưng khoan đã! Liệu Agile thật sự đã “chết” chưa? Hay là nó chỉ đang “sống dở chết dở” trong các cuộc họp kéo dài bất tận, những bảng KANBAN đầy màu mè, và những cuộc standup meeting mà ai cũng chỉ mong… ngồi xuống cho xong?
Chuẩn bị tinh thần nhé, vì bài viết này sẽ cùng bạn “khai quật” hiện tượng Agile is Dead, tìm hiểu lý do tại sao nhiều người lại hô hào như vậy, và quan trọng nhất: Liệu Agile có thật sự “chết” hay chỉ là… “chết trên giấy tờ”?
1. Agile is Dead: Câu Chuyện Bắt Đầu Từ Đâu?
Hãy tưởng tượng bạn là một lập trình viên trong một công ty phần mềm. Sáng nào cũng vậy, bạn phải đứng dậy họp standup lúc 9h, báo cáo hôm qua làm gì, hôm nay làm gì, có vướng mắc gì không. Sau đó, bạn lại lao vào viết code, fix bug, rồi lại họp sprint planning, rồi lại retrospective, rồi lại grooming… Cứ như vậy, ngày này qua ngày khác.
Một ngày đẹp trời, bạn nhận ra: “Ủa, mình làm Agile hay là Agile làm mình vậy?”. Đấy, câu chuyện “Agile is Dead” bắt đầu từ những suy nghĩ như thế!
Agile từng là biểu tượng của sự đổi mới, linh hoạt, giải phóng đội ngũ khỏi những quy trình cứng nhắc kiểu Waterfall. Nhưng rồi, sau hơn 20 năm, Agile dần trở thành một “quy trình” mới, với đủ thứ lễ nghi, thủ tục, và cả những “giáo chủ Agile” chỉ biết giảng đạo lý mà chẳng code nổi một dòng.
2. Vì Sao Người Ta Lại Nói Agile Đã Chết?
Agile Biến Thành “Agile Theater”
Bạn đã từng chứng kiến một dự án mà mọi người làm đủ thứ “nghi lễ” Agile, nhưng kết quả thì chẳng khác gì Waterfall chưa? Đó gọi là “Agile Theater” – tức là diễn kịch Agile.
- Họp standup: Mọi người đứng cho đủ hình thức, ai cũng chỉ muốn nói cho nhanh để còn đi uống cà phê.
- Sprint planning: Cứ mỗi 2 tuần lại lên kế hoạch, rồi cuối cùng chẳng ai làm đúng kế hoạch cả.
- Retrospective: Ngồi góp ý, rồi đâu lại vào đấy, chẳng ai chịu thay đổi.
Agile vốn dĩ đề cao sự linh hoạt, nhưng khi bị “đóng khung” thành quy trình, nó lại trở thành một thứ hình thức rỗng tuếch.
Các “Giáo Chủ Agile” Và Những Khoá Học Đắt Đỏ
Ngày nay, đi đâu cũng thấy các khoá học Scrum Master, Agile Coach, Product Owner… Đâu đâu cũng thấy các “chuyên gia Agile” nói về “mindset”, “culture”, “transformation”. Nhưng thử hỏi, có mấy ai trong số họ từng thực sự code, từng thực sự lăn lộn với deadline, bug, và khách hàng khó tính?
Agile trở thành một ngành công nghiệp đào tạo, nơi người ta kiếm tiền từ việc “dạy Agile”, “chứng nhận Agile”, còn bản thân dự án thì vẫn… chạy như rùa bò.
Agile Bị “Công Nghiệp Hoá”
Nhiều công ty áp dụng Agile như một phong trào, một “best practice” mà không hiểu bản chất. Họ nghĩ rằng cứ làm đúng các lễ nghi, mua đủ công cụ, dán đầy tường post-it là sẽ thành công. Nhưng thật ra, Agile không phải là “mua về là xài được”, mà là một tư duy, một văn hoá.
3. Những Dấu Hiệu Cho Thấy Agile Đang “Chết”
Đội Nhóm Mệt Mỏi Vì Quá Nhiều Họp Hành
Ngày xưa, Agile giúp giảm bớt giấy tờ, giảm bớt họp hành. Ngày nay, nhiều team lại “chết chìm” trong các cuộc họp: standup, planning, review, retrospective, refinement… Đôi khi, thời gian họp còn nhiều hơn thời gian code!
“Agile” Chỉ Là Một Cái Mác
Nhiều dự án gắn mác “Agile” cho oai, nhưng thực chất vẫn làm theo kiểu Waterfall. Kế hoạch vẫn cứng nhắc, deadline vẫn “đóng đinh”, khách hàng vẫn không được tham gia, còn đội phát triển thì vẫn bị “quản lý vi mô” từng li từng tí.
Scrum Master Thành… Quản Đốc Đội Sản Xuất
Scrum Master lẽ ra là người hỗ trợ team, gỡ rối, thúc đẩy sự tự tổ chức. Nhưng nhiều nơi, Scrum Master lại trở thành “giám sát viên”, suốt ngày đốc thúc, kiểm tra, báo cáo. Agile đâu còn linh hoạt nữa!
Các Công Cụ Agile Trở Thành “Xiềng Xích”
Jira, Trello, Asana… vốn là công cụ hỗ trợ, nhưng nhiều nơi lại biến chúng thành “công cụ kiểm soát”, bắt mọi người cập nhật từng task nhỏ, báo cáo từng giờ. Agile đâu phải là “quản lý vi mô” như vậy!
4. Agile Chết Hay Chỉ Là Đang “Tiến Hoá”?
Agile Không Chết, Chỉ Là Đang… Già Đi
Thật ra, Agile không chết, chỉ là nó đã “già đi”, không còn trẻ trung, nổi loạn như 20 năm trước. Agile đã trở thành “mainstream”, bị thương mại hoá, bị quy trình hoá, và đôi khi bị hiểu sai.
Agile Đang Tiến Hoá Thành Những Thứ Mới
Từ Agile, người ta phát triển ra DevOps, Lean, Kanban, SAFe, Spotify Model… Mỗi mô hình lại có những ưu nhược điểm riêng, phù hợp với từng hoàn cảnh. Agile không biến mất, mà đã “phân thân” thành nhiều trường phái mới.
Agile Vẫn Sống Trong Tinh Thần
Dù quy trình có bị biến tướng, tinh thần Agile – đề cao con người, hợp tác, phản hồi nhanh, thích ứng với thay đổi – vẫn là kim chỉ nam cho những đội nhóm thành công.
5. Làm Sao Để “Hồi Sinh” Agile?
Quay Lại Với Giá Trị Cốt Lõi
Hãy nhớ lại 4 giá trị và 12 nguyên tắc của Agile Manifesto. Đừng để Agile bị biến thành một bộ quy tắc cứng nhắc. Hãy tập trung vào con người, sản phẩm, sự hợp tác và khả năng thích ứng.
Đừng Biến Agile Thành “Tôn Giáo”
Agile không phải là tôn giáo để tôn thờ mù quáng. Đừng áp dụng Agile một cách máy móc, hãy linh hoạt điều chỉnh cho phù hợp với thực tế của team, của dự án.
Đào Tạo Đúng Người, Đúng Việc
Đừng chạy theo các chứng chỉ, khoá học đắt tiền chỉ để “làm màu”. Hãy đào tạo thực chất, chú trọng vào kỹ năng làm việc nhóm, kỹ năng giao tiếp, kỹ năng giải quyết vấn đề.
Đo Lường Bằng Giá Trị Mang Lại, Không Phải Bằng Số Lượng Họp
Đừng đánh giá một team Agile bằng số lượng cuộc họp, số lượng post-it, hay số lượng task trên Jira. Hãy đo lường bằng giá trị thực sự mà team mang lại cho khách hàng.
6. Một Số “Trào Lưu” Sau Agile
DevOps: Khi Dev Và Ops Không Còn “Chửi Nhau”
DevOps ra đời để giải quyết khoảng cách giữa phát triển và vận hành. DevOps nhấn mạnh tự động hoá, tích hợp liên tục, triển khai liên tục, và phản hồi nhanh từ môi trường thực tế.
Lean: Tối Ưu Hoá, Loại Bỏ Lãng Phí
Lean tập trung vào việc tối ưu hoá quy trình, loại bỏ những công việc không tạo ra giá trị, giảm lãng phí, tăng hiệu quả.
SAFe, LeSS, Spotify Model: Khi Agile “Phóng To”
Khi các tổ chức lớn muốn áp dụng Agile ở quy mô toàn công ty, họ phát triển các mô hình như SAFe (Scaled Agile Framework), LeSS (Large-Scale Scrum), Spotify Model… Mỗi mô hình lại có cách tiếp cận riêng, nhưng đều dựa trên tinh thần Agile.
7. Những Câu Chuyện “Dở Khóc Dở Cười” Với Agile
Standup Meeting Kéo Dài 1 Giờ
Standup meeting lẽ ra chỉ kéo dài 15 phút, nhưng nhiều nơi lại biến thành… họp tổng kết tuần, ai cũng trình bày dài dòng, cuối cùng mọi người đứng mỏi chân, chỉ mong được ngồi xuống.
Jira Thành “Bãi Rác Task”
Có team tạo task trên Jira cho từng việc nhỏ xíu: “Đi họp”, “Uống cà phê”, “Nghỉ trưa”… Cuối cùng, Jira thành bãi rác, chẳng ai biết task nào quan trọng, task nào không.
Scrum Master “Quản Lý” Từng Giây
Có Scrum Master suốt ngày hỏi: “Task này làm đến đâu rồi?”, “Sao chưa update Jira?”, “Sao hôm nay chưa họp standup?”… Đội dev chỉ muốn “chạy trốn” mỗi khi thấy Scrum Master xuất hiện.
8. Kết Luận
Agile Chết Hay Sống Là Do Chúng Ta
Agile không chết, cũng chẳng bất tử. Agile sống hay chết là do cách chúng ta hiểu và áp dụng nó. Nếu chỉ coi Agile là một bộ quy trình, một “checklist” cần hoàn thành, thì Agile sẽ chết dần trong sự nhàm chán.
Nhưng nếu chúng ta giữ được tinh thần linh hoạt, tôn trọng con người, hợp tác thực sự, và luôn sẵn sàng thích ứng với thay đổi, thì Agile sẽ luôn sống mãi – dù dưới bất kỳ hình thức nào.
Lời Nhắn Gửi Đến Các “Tín Đồ Agile”
Nếu bạn đang cảm thấy mệt mỏi với Agile, hãy thử dừng lại một chút, nhìn lại giá trị cốt lõi của nó. Đừng để Agile trở thành “tôn giáo hình thức”. Hãy làm Agile bằng trái tim, bằng tinh thần hợp tác, sáng tạo và không ngừng học hỏi.
Và nếu một ngày nào đó bạn nghe thấy ai đó nói “Agile is Dead”, hãy mỉm cười và hỏi lại: “Vậy bạn đã thực sự hiểu Agile chưa?”
